مروری بر مختارنامه؛ پر تکرارترین سریال تاریخی مذهبی تلویزیون
شاید کمتر کسی را بتوان یافت که دست‌کم یک‌بار نام مختارنامه را نشنیده باشد؛ چراکه مختارنامه یکی از پرطرفدارترین سریال‌های تاریخی-مذهبی صداوسیما در زمان پخش خود بود و بارها شاهد بازبخش آن بوده‌اید. در این مطلب از کاغذرنگی چند کلامی حول این سریال و داستان آن گفته‌ایم. اگر تاکنون به تماشای سریال مختار ننشسته‌اید، این مطلب می‌تواند تا حدودی به درک بهتر شما از وقایع و سکانس‌های فیلم کمک کند. با ما همراه باشید.
از مختارنامه تا جریان ساخت آن
مختارنامه به کارگردانی داوود میرباقری و تهیه کنندگی محمود فلاح ساخته شده است. طبق آنچه درباره این سریال گفته شده، تولید این فیلم چیزی حدود 8 سال زمان برده است؛ به‌طوری‌که نگارش این سریال از سال 80 شروع شد و در سال‌های 81 و 82 در مرحله پیش تولید قرار گرفت. در سال 83 هم فیلمبرداری آن در کاشان آغاز شد.
نقش کاراکتر اصلی فیلم یعنی مختار ثقفی را ابوالفضل پورعرب ایفا کرده و صحنه‌های بدلکاری وی را عباس اصانلو و امیررضا گیتی‌بان برعهده داشته‌اند. کنار ابوالفضل پورعرب بازیگران معروف دیگری نظیر رضا رویگری (در نقش کیان)، نسرین مقانلو (در نقش ناریه همسر مختار)، فریبا کوثری (در نقش عمره همسر دوم مختار)، فرهاد اصلانی (در نقش ابن‌زیاد) و بسیاری دیگر از بازیگران چهره و سرشناس ایفای نقش کردند.
جالب است بدانید در این سریال 60 بازیگر اصلی، 140 بازیگر فرعی و 1500 نیروی انسانی ایفای نفش کرده و تصویر برداری آن در قریب 200 لوکیشن داخلی و خارجی انجام شده است.
داستان سریال مختارنامه
داستان این مجموعه تلوزیونی از زخمی شدن امام حسن (ع) به‌دست کوفیان و پناهنده شدن امام به مدائن که حاکم آن عموی مختار است، شروع می‌شود. در این زمان مختار سیاست و جنگ را کنار گذاشته و در مدائن و جنوب کوفه گندم کاری می‌کند. او از طرف عموی خود فراخوانده می‌شود تا از امام حسن (ع) محافظت کند.
پس از این سکانس یعنی بعد از شهادت امام حسن (ع) که توسط همسرش جعده در سال 41 هجری اتفاق می‌افتد، داستان به وقایع سال 60 هجری و زمان مرگ معاویه، حکومت یزید و جریان بیعت گرفتن از امام حسین (ع) می‌رود. بعد از نمایش جریان عاشورا و شهادت حسین‌بن‌علی (ع) داستان حول موضوع اصلی فیلم یعنی خون‌خواهی و انتقام مختار چرخیده و جنگ‌های مختار ثفقی را روایت می‌کند.
فیلم به پنج سال بعد از حادثه عاشورا می‌رود، جایی که مختار ثقفی به‌عنوان رهبر چهارمین قیام پس از عاشورا با متحد کردن شیعیان و همکاری ابراهیم فرزند مالک‌اشتر در کوفه علیه حکومت امویان قیام می‌کند. او با شعار یا لثارات الحسین به خون‌خواهی امام حسین (ع) و شهدای کربلا از قاتلان آن‌ها انتقام می‌گیرد.
مختار در کوفه به‌مدت 18 ماه حکومت می‌کند و در این مدت 3 جنگ بزرگ با ابن‌زیاد، سپاه شام و آل‌زبیر را پشت‌سر می‌گذارد. در نهایت هم در قسمت پایانی سریال، قیام به دست مصعب‌بن‌زبیر درهم شکسته و مختار کشته می‌شود.
سکانس حذف شده سریال مختارنامه
یکی از سکانس‌های فیلم، که معروف به سکانس حضرت ابوالفضل العباس (ع) است، بنابر مخالفت جمعی از علما حذف و هیچ گاه روی آنتن نرفت. گفته می‌شود دلیل حذف این سکانس به نمایش گذاشتن چهره حضرت ابوالفضل العباس (ع) بوده است. این سکانس تقریبا 17 الی 18 دقیقه از فیلم بود و با وجود حذف آن، صحنه عاشورا به‌خوبی به‌نمایش گذاشته شد و تقریبا می‌توان گفت چیزی از جریان فیلم گم نشده است.
نظر منتقدین درباره سریال مختارنامه
مختارنامه برخلاف تصور جزو یکی از پرحاشیه‌ترین سریال‌های تاریخی مذهبی ایران است. این مجموعه با نقدهای مختلفی از جانب منتقدین داخل ایران مواجه شد؛ از انتقاد به صدای زنی که لالایی تیتراژ پایانی را می‌خواند تا گریم حرمله و چگونگی کشته شدن او که به عقیده منتقدین مثل صحنه‌های دوئل فیلم‌های وسترن هالیووی بوده است.
البته این بخشی از انتقادهای وارد شده به فیلم بود. خشونت بیش‌ازحد برخی از صحنه‌ها، عمیق و پررنگ بودن شخصیت‌های منفی داستان، عدم تعادل و هم‌گونی در نوع ادبیات ثقیل گفتاری و محاوره‌ای در دیالوگ‌ها و شخصیت‌پردازی ظاهری غلط و غیر واقعی افرادی چون عبدالله‌بن‌زبیر و محمد حنفیه و حتی شخصیت اصلی داستان از دیگر نقدهای وارد شده بر این سریال بود.
اما جریان نقدها تمامی نداشت و از صحنه‌ها و شخصیت‌های سریال کمی پا فراتر گذاشت و به روایت تاریخی داستان نیز رسید. این سریال تلویزیونی در بخش روایت تاریخ هم واکنش‌های منتقدین را برانگیخت. از روایت قدسی و بدون اشکال مختار در عین وجود شبهاتی که درباره او در تاریخ موجود است تا تحریف تاریخ و تقویت شبهه‌ای قدیمی در سکانس رویارویی حضرت مسلم‌بن‌عقیل و عبیدالله زیاد و عدم انطباق مستندات تاریخی چگونگی کشته شدن عمربن‌سعد و پسرش حفص، با آنچه در این سریال به نمایش درآمده است. این‌ها از جمله مواردی بود که بر روایت تاریخی داستان از جانب منتقدین وارد شد.
مختارنامه در سایر شبکه‌ها
باوجود نقدهای فراوان از جانب مراجع تقلید شیعه، مورخین و اهل سنت، سریال مختارنامه علاوه‌بر شبکه‌های ایرانی در شبکه‌های عربی همچون الانوار، العالم، فدک، الفراط و بسیاری دیگر از شبکه‌های تلوزیونی و ماهواره‌ای حضور پیدا کرد. این موضوع به‌خوبی محبوبیت این سریال با وجود نقدهای مختلف حتی در کشورهای عرب زبان مسلمان به‌خصوص عراق و لبنان را نشان می‌دهد.
سخن پایانی
با توجه به نقدهای منفی زیادی که به سریال مختارنامه وارد شده است. باز هم تماشای این سریال، در ایام محرم و صفر می‌تواند همواره یاد و خاطر سید و سالار شهیدان کربلا امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و مظلومیت ایشان را بیش‌ازپیش برایمان زنده کرده و این واقعه بزرگ را بار دیگر در ذهنمان تداعی کند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد حساب کاربری خود شوید
ورود یا ثبت نام